Uzoq davom etgan va kuchli stress natijasida paydo bo‘ladigan ruhiy, jismoniy va aqliy toliqish holati bo‘lib, ish unumdorligining pasayishi, motivatsiya va qiziqishning yo‘qolishi bilan ifodalanadi.
Stress
+
Inson organizmining tashqi yoki ichki bosimlarga fiziologik va psixologik javobi. U qisqa muddatda rag‘batlantiruvchi bo‘lishi mumkin, biroq ortiqcha davom etsa salbiy oqibatlarga olib keladi.
Depressiya
+
Kayfiyatning uzoq muddatli pasayishi, hayotga qiziqishning yo‘qolishi, motivatsiyaning susayishi va umidsizlik bilan kechadigan ruhiy holat. Burnoutdan farqli ravishda u tibbiy tashxisga ega.
Depersonalizatsiya
+
Insonning o‘z kasbiy faoliyatiga va atrofidagi odamlarga beparvo, sovuqqon yoki salbiy munosabat bildirish holati.
Motivatsiya yo‘qolishi
+
Odatda sevimli bo‘lgan faoliyatlarga nisbatan qiziqishning susayishi, yangi vazifalarni bajarishga ishtiyoqning kamayishi.
Kasbiy va hissiy so‘nishning bosqichlari
+
Burnoutning asta-sekin rivojlanish jarayoni bo‘lib, “asal oyi” (yuqori energiya), stress boshlanishi, surunkali stress, to‘liq so‘nish va odat tusiga kirgan so‘nish bosqichlarini o‘z ichiga oladi.
Profilaktika
+
Burnout va stressni oldini olishga qaratilgan chora-tadbirlar tizimi: dam olishni rejalashtirish, sog‘lom turmush tarzini qo‘llash, ijtimoiy qo‘llab-quvvatlashdan foydalanish.
Burnoutni boshqarish usuli: alomatlarni aniqlash (Recognize), salbiy oqibatlarni kamaytirish uchun chora ko‘rish (Reverse), stressga qarshi bardoshlilikni shakllantirish (Resilience).
Nafas mashqlari
+
Asab tizimini tinchlantirish, yurak urishini me’yorlashtirish va stressni kamaytirishga qaratilgan oddiy mashqlar (masalan, “4-7-8” texnikasi).
Mindfulness (Hozirgi onglilik)
+
Insonning o‘z diqqatini hozirgi paytda sodir bo‘layotgan voqealarga jamlashi, tashvish va salbiy fikrlarni kamaytirishga xizmat qiluvchi psixologik mashq usuli.
Jismoniy mashqlar
+
Stressni kamaytirish, energiyani tiklash va kayfiyatni yaxshilash uchun muntazam bajariladigan harakatlar: yurish, yugurish, raqs, suzish va hokazo.
Uyqu gigiyenasi
+
Sifatli va yetarli uyquni ta’minlash orqali organizmning tiklanishi hamda stress va burnoutning oldini olish.