GLOSSARIY

Ta'lim terminlari lug'ati

Atmosfera ifloslanishi

+
Sanoat korxonalari, transport vositalari va yoqilg‘i yonishi natijasida havoda SO₂, NOx, CO₂, chang zarralari va boshqa zararli moddalar konsentratsiyasining ortishi jarayoni. Bu inson salomatligiga, iqlimga va ekotizimlarga salbiy ta’sir ko‘rsatadi (WHO, 2022).

Barqaror qadriyatlar

+
Tejamkorlik, resurslarni oqilona ishlatish, chiqindilarni qayta ishlash, energiya samaradorligi va ekologik adolatga asoslangan ijtimoiy-madaniy qarashlar tizimi (UNESCO, 2015).

Barqaror rivojlanish maqsadlari (SDG)

+
2015-yilda BMT tomonidan qabul qilingan 17 ta global maqsadlar majmui bo‘lib, ular orasida SDG 12 (mas’uliyatli iste’mol va ishlab chiqarish) va SDG 13 (iqlim o‘zgarishiga qarshi choralar) ekologik barqarorlik bilan bevosita bog‘liq (UN, 2015).

Biologik xilma-xillik

+
Tirik organizmlarning turlari, genetik resurslari va ekotizimlardagi o‘zaro munosabatlar majmui. Biologik xilma-xillikning yo‘qolishi global ekologik xavf sifatida e’tirof etilgan (CBD, 2020).

Ekologik axloq

+
Insonning tabiatga zarar yetkazmaslik, uni asrash va kelajak avlod uchun saqlashga qaratilgan xulqiy-me’yoriy tamoyillari.

Ekologik barqarorlik

+
Ekotizimlarning barqaror ishlashi, resurslarning tiklanishi va inson faoliyatining tabiiy muvozanatga mos bo‘lishi holati (Brundtland Report, 1987).

Ekologik fuqarolik mas’uliyati

+
Fuqarolarning tabiatni muhofaza qilish, ekologik tashabbuslarda ishtirok etish va barqarorlik tamoyillarini hayotga tatbiq etishga bo‘lgan majburiyati (Dobson, 2010).

Ekologik inqiroz

+
Iqlim o‘zgarishi, havoning ifloslanishi, suv tanqisligi, yer degradatsiyasi kabi global muammolar yig‘indisi bo‘lib, u insoniyat taraqqiyotiga jiddiy tahdid soladi (IPCC, 2021).

Ekologik mas’uliyat

+
Insonning tabiat oldidagi burchini anglab, har bir qaror va amaliy faoliyatida ekologik oqibatlarni hisobga olish tamoyili.

Ekologik tafakkur

+
Atrof-muhit hodisalarini sabab-oqibat aloqalari orqali ilmiy asosda tushuntirish va muammolarga tizimli yechim topish qobiliyati.

Ekologik xulq-atvor

+
Amaliy faoliyatda tabiatga ehtiyotkorona yondashuv, masalan, chiqindilarni ajratish, suv va energiyani tejash, ekologik toza mahsulotlarni tanlash.

Eko-madaniyat

+
Insonning tabiatga nisbatan ongli, mas’uliyatli va axloqiy munosabatini ifodalovchi madaniy, ijtimoiy va ma’naviy qadriyatlar majmui (O‘zbekiston Respublikasi Ekologiya vazirligi ta’rifi, 2023).

Global isish

+
Issiqxona gazlari chiqishi ortishi natijasida Yer yuzasida o‘rtacha haroratning ko‘tarilishi, muzliklarning erishi va dengiz sathining oshishi jarayoni (IPCC, 2021).

Iqlim o‘zgarishi

+
Tabiiy va antropogen omillar ta’sirida iqlim tizimining izdan chiqishi, qurg‘oqchilik, suv toshqinlari, o‘rmon yong‘inlari kabi xavflarning ortishi.

Jamoaviy ekologik tashabbuslar

+
Daraxt ekish, chiqindilarni tozalash, ekologik festivallar kabi aholining barqarorlikni ta’minlashga qaratilgan amaliy faoliyati.

Orol dengizi fojiasi

+
Orol havzasida suv resurslaridan noto‘g‘ri foydalanish natijasida yuzaga kelgan ekologik falokat, Markaziy Osiyodagi eng yirik ekologik inqirozlardan biri sifatida e’tirof etilgan.

Resurslarning chegaraliligi

+
Suv, yer, o‘rmon va boshqa tabiiy resurslarning miqdoriy va sifat jihatdan cheklanganligi, ularning oqilona boshqarilishini talab qiluvchi ekologik holat.

Yashil iqtisodiyot

+
Atrof-muhitga zarar yetkazmaydigan, energiya samarali, ijtimoiy adolatli iqtisodiy faoliyat modeli. UNEP ta’rifiga ko‘ra, yashil iqtisodiyot inson farovonligini oshiradi va ekologik cheklovlardan o‘tmaydi (UNEP, 2011).

Yer degradatsiyasi

+
O‘rmonlarning kesilishi, eroziya va agrotexnik xatoliklar oqibatida yer unumdorligining kamayishi, cho‘llanish va ekotizimlarning yemirilishi jarayoni (FAO, 2020).

🔍 Qidirilgan so'z topilmadi

19 ta termin mavjud